Zastanawiasz się, co zjada nietoperze? Chociaż my nie postrzegamy nietoperzy w kategoriach kolacji, nie znaczy, że nikt inny na nie nie poluje! Nietoperzem nie pogardzą ptaki drapieżne, takie jak sowy, jastrzębie i sokoły. Zdziwić Cię może jednak, że węże, szopy, kuny, łasice, a nawet żaby i ryby również jedzą nietoperze! Są też na świecie kultury, w których nietoperz jest rarytasem lub częstym składnikiem diety ludzi!
Przyjrzymy się z bliska naturalnym drapieżnikom nietoperzy oraz sposobom na obronę przed nimi. Poznamy też inne zagrożenia dla nietoperzy, w tym takie, które powoduje człowiek.
AKTUALIZACJA: Składam ogromne podziękowania dla Pana Wojtka Gubały za zwrócenie mi uwagi na braki i nieścisłości w tym artykule. Już zostały poprawione!
Czas czytania: 6 min.
Co zjada nietoperze? Które zwierzęta na nie polują?
Ptaki
Niewiele ptaków traktuje nietoperze jako główne źródło pożywienia, większość zapoluje na nie tylko przy nadarzającej się okazji. Przykładem jest sokół białogardły, drapieżny ptak występujący w Ameryce Środkowej i Południowej. Poluje on o zmierzchu i o świcie, łapiąc w locie ptaki i nietoperze, ale żywi się również gryzoniami, wężami, jaszczurkami czy żabami. Mimo jego angielskiej nazwy, czyli „bat falcon”, nietoperze stanowią zaledwie 14% masy jego posiłków.
Na nietoperze okazjonalnie polują także sowy, np. puchacz, uchatka czy płomykówka. Zaobserwowano też pojedyncze przypadki innych ptaków zjadających nietoperze jak przedstawiona na poniższym zdjęciu żołna.
Węże, płazy i ryby
W badaniach naukowych odnotowano co najmniej 14 gatunków ryb i 14 gatunków żab okazjonalnie jedzących nietoperze. Większość opisanych przypadków pochodziła z Nowego Świata (Ameryki, Australia i Oceania). Ataki żab zdarzają się głównie w obszarach tropikalnych, ryby zaś mogą atakować nietoperze zarówno w cieplejszych, jak i chłodniejszych obszarach. W niektórych przypadkach mogą regularnie żywić się nietoperzami, zwłaszcza gdy polują w pobliżu miejsc ich gniazdowania nietoperzy. Przypadków odnotowano jednak na tyle mało (21 dla ryb i 37 dla płazów), że mają bardzo niewielki wpływ na populację nietoperzy.
Nietoperze stosunkowo często padają ofiarą węży. Dotyczy to tych gatunków gadów, które potrafią się wspinać, dzięki czemu mogą zapolować na nietoperze wylatujące z kryjówek.
Poniższy film pokazuje udane polowanie węża w jaskini:
Inne ssaki
Nietoperz może paść też ofiarą ssaków, które potrafią się wspinać i penetrować miejsca kryjówek. Kuna domowa, która lubi zamieszkiwać strychy i poddasza, może zjadać nie tylko myszy, ale również kryjące się tam nietoperze. Obserwowano również polowania kuny domowej i leśnej na nietoperze hibernujące w dawnych fortyfikacjach i bunkrach.
Pojawiający się coraz częściej w różnych częściach Polski szop pracz również potrafi z sukcesem zapolować na nietoperze. W latach 2016-2017 przeprowadzono badania w rezerwacie Nietoperek (w Międzyrzeckim Regionie Umocnionym w województwie lubuskim), które potwierdziły, że nawet 96% diety szopa mogą stanowić nietoperze.
Jednym z najważniejszych zagrożeń dla nietoperzy jest jednak kot domowy. Zarówno koty żyjące dziko, jak i te wychodzące z chęcią polują na nietoperze, niekoniecznie je zjadając. Najczęściej łapią je u wylotu z kryjówki, dużo rzadziej są w stanie zaatakować młode nietoperze ukryte w schronieniach. Zagrożone są zwłaszcza te gatunki nietoperzy, które kryją się w budynkach i w pobliżu ludzkich siedzib.
Odpowiedzialni właściciele kotów nie powinni ich wypuszczać bez nadzoru! Kot jest zwierzęciem bardzo ciekawskim, zwinnym i o silnym instynkcie łowieckim. Jedynie w Polsce setki milionów ssaków i ptaków pada rocznie ofiarą kotów.
Jak nietoperze bronią się przed drapieżnikami?
Nietoperze są dobrze przystosowane do obrony przed drapieżnikami. Jednym z najważniejszych sposobów, jakimi chronią się przed niebezpieczeństwem, jest ich nocny tryb życia. Duża część drapieżników poluje w dzień, używając doskonałego wzroku do namierzania ofiar. Nietoperze unikają tych zagrożeń chroniąc się w ciągu dnia w trudno dostępnych kryjówkach, takich jak jaskinie, dziuple drzew, szczeliny w skałach i konstrukcjach budynków.
Tam, gdzie duża grupa nietoperzy korzysta z jednego schronienia, występuje zjawisko rojenia. To strategia stosowana przez ptaki, ryby i owady, która zwiększa szanse na przetrwanie w przypadku ataku drapieżnika. Nietoperze tworzą chmarę osobników poruszającą się synchronicznie i często zmieniającą kierunek lotu. Drapieżniki są zbyt zdezorientowane, aby w takiej grupie namierzyć i upolować pojedynczą ofiarę, dlatego czekają na te, które odłączą się od roju.
Poniżej film przedstawiający świetne ujęcia myszołowów polujących na nietoperze:
Nietoperze potrafią również wydawać dźwięki ostrzegawcze i odstraszające, które mają za zadanie zniechęcić drapieżnika. W stanie zagrożenia nietoperz syczy, piszczy i pokazuje zęby, a w razie konieczności sam atakuje (dlatego też nie wolno próbować go chwytać gołymi rękami).
Czy ludzie jedzą nietoperze?
Wbrew powszechnemu stereotypowi, nie tylko Chińczycy polują na nietoperze. Są traktowane jako źródło pożywienia albo rarytas w Ghanie, Wietnamie, Indonezji, Tajlandii, na Filipinach, Seszelach, a nawet w Stanach Zjednoczonych. Dotyczy to głównie największych nietoperzy owocożernych (Megachiroptera), tylko 8% gatunków nietoperzy owadożernych jest spożywana przez ludzi. Część kultur (w tym chińska) postrzega nietoperze jako element medycyny ludowej lub jako afrodyzjak. W Południowej Afryce mają być lekarstwem na epilepsję, w Chinach na ślepotę zmierzchową, w Południowej Azji na reumatyzm, astmę, bóle w klatce piersiowej i gorączkę.
Na wyspach Salomona z suszonej skóry nietoperzy robi się latawce, a ich zęby służą jako waluta. Ich kości w Chinach bywają amuletami, a mięso może służyć w Afryce do rytuałów Voodoo. W Indonezji, Malezji, na Filipinach i wyspach Oceanu Spokojnego polowania na nietoperze są poważnym zagrożeniem dla ich populacji. Kilka gatunków nietoperzy wyginęło właśnie z powodu polowań.
Jak człowiek szkodzi nietoperzom?
Ludzie zagrażają nietoperzom nie tylko wtedy, gdy chcą zjeść ich mięso lub wykorzystać w medycynie ludowej. Na wyspach Oceanu Indyjskiego rolnicy chwytają i zabijają owocożerne nietoperze, które są traktowane jak szkodniki upraw sadowniczych. Farmerzy z Ameryki Południowej zabijają nietoperze-wampiry, aby powstrzymać rozprzestrzenianie wścieklizny na bydło.
W Ameryce Północnej duże spustoszenie w populacji nietoperzy sieje choroba grzybowa zwana syndromem białego nosa.
Ogromne niebezpieczeństwo dla nietoperzy stanowią również elektrownie wiatrowe. Nietoperze mogą nie zauważyć obracających się szybko łopat elektrowni wiatrowych i zginąć w zderzeniu z nimi. Śmiertelny być może również sam przelot w pobliżu wiatraka, gdzie pędząca łopata powoduje zmianę ciśnienia powietrza i w efekcie zniszczenie płuc zwierzęcia.
Zagrożeniem dla nietoperzy jest też utrata siedlisk (np. wycinka starych, dziuplastych drzew, intensywna gospodarka leśna, remonty budynków), a także zanieczyszczenie światłem. Człowiek przekształcił większą część planety, w ten sposób zmieniając warunki życia wielu innych gatunków. Ponad dwieście z tysiąca dwustu gatunków nietoperzy w 60 krajach są uznane za zagrożone.
Jak dbać o nietoperze?
Nietoperze są ważnymi i cennymi zwierzętami, które odgrywają kluczową rolę w ekosystemie jako drapieżcy owadów i zapylacze roślin. Niestety, wiele gatunków nietoperzy jest zagrożonych. Czy możemy coś zrobić, aby im pomóc? Tak!
- Przede wszystkim: nie zabijać! Nietoperze są chronione przez prawa krajowe i międzynarodowe. Kategorycznie nie wolno ich zabijać, a nawet łapać bez zezwolenia służb ochrony przyrody.
- Zachowujmy ich siedliska: Nietoperze żyją w różnych siedliskach, w tym w lasach, jaskiniach, budynkach i starych drzewach. Ważne jest, aby chronić je przed niszczeniem, nadmierną eksploatacją, dewastacją lub zabudową. Można to zrobić poprzez zachowanie naturalnych terenów zielonych, włącznie z lasami, oraz poprzez wspieranie inicjatyw w ramach ochrony przyrody.
- Zadbajmy o ciemność w nocy: Nietoperze polują w ciemności. Nadmierne oświetlenie może je dezorientować i odstraszać. W miarę możliwości należy ograniczyć jasne oświetlenie na zewnątrz budynków, a zwłaszcza w pobliżu siedlisk nietoperzy.
- Wspierajmy badania: Badania naukowe pomagają zrozumieć, jak nietoperze funkcjonują w środowisku, jakie problemy ich dotykają i jak można im pomóc. Wspieranie badań naukowych na temat nietoperzy i ich siedlisk może pomóc w ochronie tych zwierząt.
- Popierajmy organizacje zajmujące się ochroną nietoperzy: Istnieje wiele organizacji, które podejmują działania na rzecz ochrony ich siedlisk i poprawy ich sytuacji. Wsparcie takich organizacji poprzez darowizny lub wolontariat może pomóc w ochronie nietoperzy.
Pamiętaj, że ochrona nietoperzy jest ważna nie tylko dla nich samych, ale również dla naszego bezpieczeństwa. Chroniąc nietoperze, pomagamy zachować równowagę w przyrodzie i tym samym zapewniać ciągłość trwania naszego gatunku!
Podsumowanie
Nietoperze odgrywają kluczową rolę w środowisku, ale są jednymi z najmniej zrozumianych zwierząt na świecie. Zapylają kwiaty, rozsiewają nasiona roślin oraz polują na owady — ich zniknięcie miałoby tragiczne skutki dla ekosystemu. Polowania, utrata siedlisk, kolizje z wiatrakami i samochodami to tylko niektóre z czynników, które im zagrażają.
Każdy z nas może pomóc w ochronie tych fascynujących stworzeń. Wystarczy nawet świadomość, że są dla nas ważne! Dlatego nie ustawajcie w swojej ciekawości!
Co dalej?
Mam nadzieję, że ten artykuł był dla Ciebie ciekawy i przydatny. Włożyłam w niego dużo serca! Dzięki temu blogowi mogę robić rzeczy, które są dla mnie ważne — dbać o rzetelną i empatyczną edukację najmłodszych pokoleń. Wiem, że i Tobie te wartości są bliskie, w końcu tutaj trafiłaś / trafiłeś!
Nie wahaj się zadawać pytań i zgłaszać uwag, jeśli masz jakieś wątpliwości. Możesz to zrobić poprzez formularz komentarza poniżej albo bezpośrednio na adres julia@akademiazaciekawienia.pl.
Jeśli artykuł spełnił Twoje oczekiwania, to będę bardzo wdzięczna, jeśli zechcesz mnie wesprzeć i podziękować mi za moją pracę. Możesz zrobić to poprzez postawienie mi kawy, bo ja uwielbiam kawę!
