Czy to prawda, że nietoperze jedzą komary?
Chyba nikt nie lubi komarów, prawda? Ich irytujące brzęczenie i swędzące bąble po ugryzieniach czynią je jednymi z najbardziej nielubianych zwierząt na świecie. Pytanie, czy wiecie, że komary są też jednymi z najbardziej niebezpiecznych zwierząt na świecie! Ponieważ mają kontakt z krwią, mogą roznosić bardzo niebezpieczne choroby, jak gorączka nilowa czy malaria.
I tutaj na ratunek mają przyjść nietoperze. Dziennikarze licytują się podając coraz to większe liczby komarów, jakie jeden nietoperz jest w stanie zjeść w ciągu jednej nocy. Tysiąc? Dwa tysiące? A może trzy? Czasem można też usłyszeć, że zainstalowanie w ogrodzie budki dla nietoperzy sprawi, że nie będziecie już musieli martwić się bzyczącymi intruzami. Czy to jednak prawda?
⏰ Czas czytania: 4 min.
Badanie, z którego wyciągnięto przesadzone wnioski.
W 1960 roku naukowcy z Uniwersytetu Harvarda przeprowadzili badanie, które miało wyjaśnić, w jaki sposób nietoperze używają echolokacji do chwytania małych owadów. W zamkniętym pomieszczeniu umieszczano około 2000 komarów, a potem wpuszczano tam nietoperze. Później nietoperze ważono, aby sprawdzić, jak bardzo przybrały na wadze podczas obiadu. Na tej podstawie oszacowano średnią liczbę zjedzonych komarów. Najbardziej żarłoczny osobnik podczas 15-minutowego eksperymentu zjadał około 9,5 komara na minutę. Podkreślam, że nie jest to wartość średnia dla wszystkich zbadanych nietoperzy, tylko osiągnięcie rekordzisty. Co ciekawe, tę liczbę w podsumowaniu zaokrąglono do 10.
Wyliczenie zostało wyrwane z kontekstu i fantazyjnie użyte do przewidywania średnich możliwości wszystkich nietoperzy. Dziesięć komarów na minutę to 600 komarów w ciągu godziny. Tak jak 9,5 komara na minutę zostało zaokrąglone do 10, tak 600 komarów na godzinę jest zwykle hojnie zaokrąglane do 1000. W ciągu 8-godzinnej letniej nocy byłoby to 8000 komarów na noc, czyli ponad 2,9 miliona komarów w ciągu roku lub prawie 117 milionów komarów w ciągu 40-letniego życia jednego nietoperza! Czy to nie jest imponujące?
Byłoby, gdyby było prawdziwe…
W takim razie, czy nietoperze jedzą komary?
Oryginalne badanie zostało przeprowadzone w sztucznych warunkach: zbadane nietoperze nie miały nic innego do jedzenia poza komarami. Na tej podstawie później założono, że umiejętności jednego zbadanego nietoperza są jednakowe dla wszystkich nietoperzy, a poziom żarłoczności utrzymywany na jednakowym poziomie przez całą godzinę / tydzień / miesiąc / rok / całe życie. Zignorowano też fakt, że w naturze nietoperze mają dostęp do wielu różnych owadów.
W latach dwudziestych XX wieku w Teksasie oraz na Florydzie zbudowano kilka dużych schronień (wież) dla nietoperzy jako metodę zwalczania komarów malarycznych. Okazuje się, że nie wpłynęło to na populację komarów i projekt został przerwany.
W innych badaniach faktycznie wykazano, że dla niektórych gatunków nietoperzy komary są częścią diety. Nietoperze jednak żywią się zazwyczaj wieloma różnymi owadami nocnymi. Dużo bardziej sensowne jest dla nich spożywanie większych owadów: chrząszczy czy ciem — mogą w ten sposób zjeść więcej kalorii mniejszym wysiłkiem. Gdy komary występują w danym miejscu i czasie w ogromnych ilościach, prawdopodobnie i tak stanowią tylko niewielką część nietoperzowego posiłku podczas typowej nocy.
Inne badania potwierdzające znaczenie nietoperzy w kontroli komarów są ograniczone, a więc twierdzenie „1000 komarów na godzinę” raczej nie jest prawdziwe w warunkach naturalnych.
Czy nietoperze są pożyteczne?
Skoro nietoperze nie zjadają milionów komarów, to nie znaczy, że przestają być pożyteczne! Odgrywają istotną rolę w ograniczaniu populacji szkodników upraw. Badanie z 2011 roku oszacowało roczną korzyść dla północnoamerykańskiego rolnictwa na ponad 3,7 miliarda dolarów. To oznacza, że ludzie musieliby zapłacić taką kwotę, aby samodzielnie pozbyć się szkodników, gdyby tych nietoperzy nie było. Trzeba pamiętać, że i ta wartość powinna być podawana z ostrożnością, ponieważ sama w sobie jest ekstrapolacją, opartą na wartości akra bawełny w Teksasie.
Cześć gatunków nietoperzy w ogóle nie gustuje w owadach, a mimo to ich rola w ekosystemach jest nie do przecenienia. Te, które żywią się owocami, są naturalnymi rozsiewaczami nasion. Inne, żywiące się nektarem kwiatów, są ważnymi zapylaczami. Guano (odchody) nietoperzy to bardzo cenny nawóz. Pewna metaanaliza z 2022 roku (metaanaliza to badanie porównujące wyniki innych badań) wykazała, że zidentyfikowano 409 gatunków nietoperzy, które świadczą wymienione wyżej usługi. Policzono 752 gatunki owadów zjadanych i 549 gatunków roślin zapylanych albo rozsiewanych przez nietoperze.
Zakończenie
Widok nietoperzy latających wieczorem nad Waszymi głowami nie oznacza, że jesteście całkowicie chronieni przed komarami. Powinien Wam jednak przypominać, że w przyrodzie wszystkie gatunki odgrywają jakąś rolę i powiązane są siecią skomplikowanych zależności. Aby nietoperze chronić i umożliwiać im odgrywanie ich roli należy w pierwszej kolejności zadbać o zachowanie ich naturalnych siedlisk.
P.S. Aby się więcej o nich dowiedzieć, możecie wziąć udział w moich wieczornych warsztatach terenowych z obserwacjami nietoperzy.
Artykuł napisano na podstawie:
Weissmann M., Lynch-O’Brien L, DEBUNKING MYTHS: BATS FOR EFFECTIVE MOSQUITO CONTROL
Pozostałe źródła:
Griffin, D.R., Webster, F.A., & Michael, C.R. (1960). The echolocation of flying insects by bats. Animal Behaviour, 8 (3-4): 141-154.
Boyles, J.G., et al. (2011). Economic importance of bats in agriculture. Science, 332 (6025): 41-42.
Wray, A.K et al. (2018). Incidence and taxonomic richness of mosquitoes in the diets of little brown and big brown bats. Journal of Mammalogy, 99 (3): 668-674.
Amy K Wray et al., Incidence and taxonomic richness of mosquitoes in the diets of little brown and big brown bats, Journal of Mammalogy, Volume 99, Issue 3, 1 June 2018, Pages 668–674
Ramírez-Fráncel et al. (2022). Bats and their vital ecosystem services: a global review. Integrative Zoology 17, 2– 23.
