Nietoperz w kulturze europejskiej postrzegany jest jako symbol ciemności, śmierci, zła i czarów. Brany jest za zły omen, nawet jeśli pojawia się jedynie we śnie. Wywołuje w wielu ludziach strach i zaniepokojenie. Jego specyficzny wygląd, umiejętność lotu na skórzastych, nieopierzonych skrzydłach, nocny tryb życia i przebywanie w jaskiniach pobudzają naszą wyobraźnię do wymyślania strasznych historii. Jednak w innych częściach świata nietoperz postrzegany jest jako zwierze święte i przynoszące szczęście, a pecha miałoby powodować jego zabicie!
Zapraszam Cię w podróż po różnych wierzeniach i przesądach związanych z nietoperzami: niektóre są naprawdę zabawne lub dziwaczne! W drogę!
Możesz też pobrać bezpłatne materiały edukacyjne na ten temat:
Mapę wierzeń o nietoperzach na świecie!
CZAS CZYTANIA: 6 MINUT
Afryka
Lud Ibibio z południowej Nigerii wierzy, że nietoperze są związane z czarnoksięstwem, a jeśli nietoperz wleci do domu i dotknie człowieka, jest to pewny znak, że ta osoba została zaklęta i wkrótce umrze. U ludu Ndop z Kamerunu nietoperze, sowy i serwale (koty leśne) uważane są za wcielenia czarownic. Jeśli nietoperz lub sowa zbliżą się do domu (albo odchody serwala zostaną znalezione na podwórku), właściciel musi natychmiast udać się do wróżbity, aby dowiedzieć się, jakie środki należy podjąć, aby odpędzić zło.
W Tanzanii podobno grasuje przypominająca nietoperza kreatura o imieniu Popobawa (co w Suahili oznacza: „skrzydło nietoperza”), zły duch zdolny do przybierania dowolnej postaci, lubujący się wyrządzaniu ludziom naprawdę paskudnych rzeczy (ponieważ część moich artykułów czytuje młodzież, oszczędzę Wam szczegółów).
Ameryka Południowa i Środkowa
W Ameryce Środkowej i Południowej występuje największa różnorodność nietoperzy na świecie. Ponieważ wiele z nich żywi się owocami i rozsiewa nasiona, a ich guano stanowi doskonały nawóz, są tam kojarzone z żyznością, płodnością i plonami.
W północnej Argentynie istnieje opowieść o pierwszym przywódcy: bohaterze-nietoperzu, który nauczył pierwszych ludzi wszystkiego, czego potrzebowali. Podobnie przodkowie plemienia Ge w Brazylii podróżowali nocą za nietoperzem szukającym światła, do którego mógłby prowadzić ludzi.
Majowie czcili boga Camazotza, śmiercionośnego nietoperza, który kończył życie umierających po drodze do centrum ziemi. Klan Majów żyjący do dzisiaj na płaskowyżu Chiapas w południowym Meksyku określa siebie jako Tzotzil uinic (ludzie-nietoperze). Twierdzą, że ich przodkowie odnaleźli kamiennego nietoperza, którego przyjęli jako swojego boga. Ich główne miasto zostało nazwane Zinacantán, czyli miejsce nietoperzy.
_(14598052598).jpg)
Bakairi – rdzenni mieszkańcy Brazylii czcili nocną boginię Ewaki. Jej rolą było chowanie słońca do słoika każdego wieczoru i wypuszczanie go nad ranem. Czasami była przedstawiana jako nietoperz.
Azja i Bliski Wschód
W tradycji islamskiej nietoperze są haram, czyli jako jedzenie nieczyste, zakazane. Muzułmanom jednak nie wolno zabijać nietoperzy, gdyż to przynosi pecha, a w dodatku „samice nietoperzy mają piersi i są matkami tak jak kobiety”.
W Azji Południowo-Wschodniej nietoperze kojarzą się ze szczęściem i pomyślnością oraz używane jako duchowe totemy. W Indonezji rolnicy wierzą, że nietoperze nocujące blisko ich pól ryżowych gwarantują dobry plon. Podobnie rybacy na Filipinach uważają, że nietoperze nocujące w namorzynach chronią ich łowiska i zwiększają ilość złowionych ryb i skorupiaków. Ibanowie z Borneo twierdzą, że gdy nietoperz wleci do domu, oznacza to dobrą energię i zapewnia ochronę przed szkodami. W północnej Tajlandii krzywda wyrządzona nietoperzom pociąga za sobą klątwę, ponieważ nietoperze są uważane za święte.
W języku japońskim istnieje słowo na określenie nietoperza — komori — które oznacza tępiciel komarów. Rdzenni mieszkańcy Japonii czcili sprytnego i mądrego boga-nietoperza, Kappę Kamui, który odstraszał demony i choroby.
W Indiach nietoperze bywają postrzegane jako boski atrybut, a nawet czczone. Mogą być strażnikami świętych zagajników, a nawet przynosić bogactwo. W niektórych regionach Indii towarzyszą Kali — bogini wojny i zniszczenia.
W Chinach nietoperze kojarzą się ze szczęściem, pogodą ducha i sprzyjającą fortuną. Pięć nietoperzy znajdujących się na popularnym amulecie symbolizuje długie życie, bogactwo, zdrowie, miłość i spokojną śmierć.
Europa
W kulturach zachodnich nietoperz jest symbolem złych mocy, które mogą swobodnie przemieszczać się po świecie po zapadnięciu zmroku. W tradycji chrześcijańskiej kojarzony jest z diabłem i czarną magią. Na przykład, w 1332 roku we Francji spalono na stosie pewną szlachciankę: tylko dlatego, że nietoperze były widziane nad jej domem i ogrodem.
,_from_Los_Caprichos_-_Google_Art_Project.jpg)
Z nietoperzami wiążą się też stare przesądy. Na przykład:
- jeśli nietoperz wleci do budynku, to znaczy, że będzie padać… albo nawiedzą Cię pluskwy,
- zobaczenie nietoperza w ciągu dnia przynosi pecha,
- zabicie nietoperza skróci Twoje życie,
- jeśli nietoperze latają pionowo w górę i opadają w dół, oznacza to godzinę czarownic.
Jednak najsłynniejszym i mającym się świetnie do dzisiaj przesądem jest przestrzeganie przed nietoperzem, który może się zaplątać w kobiece włosy do tego stopnia, że trzeba go będzie usunąć nożyczkami. Co ciekawsze, w latach 60. pewien poważany naukowiec wykonał badanie polegające na umieszczaniu różnych gatunków nietoperzy na głowach wolontariuszek. Żaden z nich się nie zaplątał, wszystkie bezpiecznie odlatywały.
W kulturze popularnej nietoperz reprezentuje fikcyjne postaci prowadzące życie nocne: wampiry (z Draculą na czele) czy bohaterów (Batman). Skrzydła nietoperza dostał też diabeł z filmu „Fantasia” Disneya z 1940 roku: ten epizod filmowy jest reprezentacją utworu „Noc na łysej Górze” Modesta Musorgskiego.
Nietoperz występuje w herbach kilku miast (np. Walencji, Palmy, Fragi czy Albacete w Hiszpanii). Można go też znaleźć w logo kubańskiego rumu Bacardi (podobno z tego powodu, że żona pierwszego właściciela znalazła nietoperze w destylarni i uznała to za dobry znak).
Zakończenie
Wiele tradycyjnych kultur na świecie uważa nietoperze za dziwne, negatywne i demoniczne zwierzęta, których należy unikać. Gdy dodać do tego strach przez roznoszonymi przez nie chorobami (na czele z wścieklizną), powstaje poważne zagrożenie dla ich życia. W wielu miejscach na świecie nietoperze są zabijane, a ich kryjówki niszczone. Niestety ten problem dotyczy także Polski.
Kultury Azji i Pacyfiku mają znacznie więcej pozytywnych skojarzeń z nietoperzami niż większość społeczeństw europejskich czy amerykańskich i oferują obiecujące przykłady współistnienia ludzi i nietoperzy. Wiele z tych krajów inwestuje w rozwijającą się branżę ekoturystyki, promując wydarzenia związane z obserwacjami nietoperzy czy zorganizowane wizyty w jaskiniach.
Nawet jeśli wciąż masz negatywne skojarzenia z nietoperzami, spróbuj dowiedzieć się o nich jak najwięcej. Dopiero wtedy możesz wyciągać własne wnioski i nauczyć się odpowiednio szanować, a jednocześnie zachowywać bezpieczny dystans do dzikich zwierząt.
Mogą Ci w tym pomóc moje wieczorne warsztaty połączone z obserwacjami nietoperzy, a także inne wpisy na moim blogu.
Podaj swój e-mail, a prześlę Ci bezpłatne materiały edukacyjne do pracy z dziećmi: mapę wierzeń o nietoperzach.
ŹRÓDŁA INFORMACJI:
- https://en.wikipedia.org/wiki/Bat#Cultural_significance
- https://www.intechopen.com/chapters/80107
- https://rachelwayne.medium.com/a-pop-cultural-history-of-bats-43fe505ab6c8
- https://www.si.edu/spotlight/bats
- https://rimba.ngo/2020/10/26/bat-week-2020-bat-cultural-symbolism-in-the-asia-pacific-region/
3 komentarze.
W sierpniu młode nietoperze (urodzone w tym roku) uczą się samodzielnie poruszać po otoczeniu i polować. Bardzo często wtedy zdarza się, że przez pomyłkę wlecą do mieszkania. Ten być może mieszka gdzieś w budynku, np. na poddaszu i zwiedza okolice 🙂 A psy z reguły są dosyć obojętne na widok nietoperzy (miałam okazje wielokrotnie widzieć jedne i drugie w tym samym miejscu).
Od kilku dni, codziennie przez otwarte okno wlatuje sobie nietoperz. Robi rekonesans po całym domu, nawet nie wiem kiedy wylatuje. Zastanawiam się gdzie gniazduje, no i po co tak uparcie do mnie przylatuje. Nie, nie przeszkadza mi, nie zamierzam go straszyć, ani wypędzać, bo niby dlaczego? Pies w ogóle na niego nie reaguje, być może dlatego, że jest niedowidzący, a on lata bardzo szybko.
Naprawdę dobrze napisane. Wielu autorom wydaje się, że posiadają odpowiednią wiedzę na poruszany przez siebie temat, ale zazwyczaj tak nie jest. Stąd też moje zaskoczenie. Świetny artykuł. Zdecydowanie będę rekomendował to miejsce i częściej wpadał, żeby poczytać nowe rzeczy.